Kapatılan Medya
8 Nisan 2021 tarihinde Anayasa Mahkemesi, OHAL döneminde ‘milli güvenliğe tehdit oluşturduğu gerekçesiyle’ gazete, televizyon ve ajansların kapatılmasının önünü açan KHK maddesini iptal etti.
30 Kasım’da yayın hayatına başlayan, Eski Devlet Bakanı ve iş insanı Cavit Çağlar’ın sahibi olduğu, Kanal D'nin eski Haber Koordinatörü Süleyman Sarılar'ın yönettiği Olay TV, 26 gün yayın yapmasının ardından 25 Aralık 2020’de kapandı. Kanalda Halkların Demokratik Partisi (HDP) Meclis Grup toplantısının yayınlanması iktidar tarafından eleştirilmişti.
Türkiye hükümetinin muhalif medyayı tasfiye etme çabalarına yönelik eleştiriler Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidarı boyunca süregeldi. 15 Temmuz 2016 başarısız darbe girişimi sonrası çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerle Gülen Cemaati bağlantılı medya kuruluşları ve Kürt medyası kapatıldı.
Borçları gerekçe gösterilerek Tasarruf Mevduatları Sigorta Fonu (TMSF) tarafından el konulan holdinglerin arasında çok sayıda gazete ve televizyon kanalı bulunuyordu. Sabah, Takvim, Star gazeteleri; Star TV, Kral TV, ATV, Cine-5 TV, Show TV, SkyTürk TV; Akşam ve Güneş gazeteleri; Türkiye'nin en büyük dijital platformu Digitürk ile radyolar ve dergiler TMSF'nin kontrolüne geçti.
AKP'nin 19 yıllık döneminde iktidara yakın iş çevreleri kimi zaman tek teklifle kamu ihalelerini aldılar, sonrasında da medya sahibi oldular.
Söz konusu iş çevrelerinin bu kuruluşları alabilmeleri için, kamu bankaları 750 milyon dolar sağladı. Mecliste soru önergesi olarak yöneltilen "Bu paralar bankalara geri ödendi mi?" sorusu "ticari sır" olduğu gerekçesiyle yanıtlanmadı.
Hükümet, Fethullah Gülen Cemaati'ne yakın medya kuruluşları Bugün ve Millet gazeteleri ile Kanaltürk ve Bugün TV'nin sahibi Koza-İpek Medya Grubu'na; Zaman, Today's Zaman ve Meydan gazeteleri ile Cihan Haber Ajansı ve Aksiyon dergisinin sahibi Feza Medya Grubu'na kayyım atadı. Kayyımlar Bugün ve Millet gazetelerini kapattı. Kamu Uydu İletişim ve Kablo TV operasyonları şirketi Türksat, Bugün TV, Kanaltürk TV, Samanyolu TV, S News TV, Mehtap TV ve Irmak TV yayınlarını kaldırdı.
Günlük gazete Özgür Gündem 16 Ağustos 2016’da “PKK propagandası yaptığı ve örgütün medya organı olduğu” suçlamasıyla kapatıldı. Polis gazetenin haber merkezine baskın düzenleyerek 22 çalışanını gözaltına aldı. Özgür Gündem'in eş yayın yönetmeni ve sorumlu yazı işleri müdürü tutuklanmıştı.
Özgür Gündem Gazetesi, maruz kaldığı baskı ve soruşturmalara karşı dayanışma sergilemek ve basın özgürlüğünü savunmak için Mayıs 2016'da Eş Genel Yayın Yönetmenliği kampanyası başlatmıştı. Gazetenin “Nöbetçi Genel Yayın Yönetmenliği” kampanyasına katılan 56 nöbetçi yayın yönetmeninden 49’una soruşturma açıldı, 11’i takipsizlikle sonuçlandı, 38 dosya davaya dönüştü. “Örgüt propagandası” suçlamasıyla yargılanan gazetecilere toplam 188 ay, 15 gün hapis ve 67 bin TL para cezası verildi. Bu davalarda 4 kişi beraat etti. Bu davalarda hükümlülerden insan hakları aktivisti Murat Çelikkan 1 yıl, 6 ay hapis cezasına çarptırıldı ve 68 gün cezaevinde kaldıktan sonra denetimli serbestlikle tahliye edildi. Gazeteci Ayşe Düzkan da 18 ay hapis cezasına çarptırıldı ve Haziran 2019’da tahliye edildi.
Özgür Gündem gazetesi “Nöbetçi Genel Yayın Yönetmenliği” kampanyasına katıldıktan sonra, Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Türkiye Temsilcisi ve BİA Medya Gözlem Raporları raportörü Erol Önderoğlu, yazar Ahmet Nesin ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Başkanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı’ya haklarında “terör örgütü propagandası” suçlaması ile dava açıldı. On gün cezaevinde kaldıktan sonra, ulusal ve uluslararası protestolar nedeniyle serbest bırakıldılar. Kampanyada önceden yargılananlar hüküm giydikleri halde bu yargılama sonucunda hak savunucuları Temmuz 2019’da beraat ettiler. Ancak İstinaf Mahkemesince bozulan beraat kararının ardından üç hak savunucusu için yeniden yargılama başladı. Ekim 2021 itibariyle yargılama devam ediyor. Bir sonraki duruşma Şubat 2022’de.
2016 yılında Cumhuriyet gazetesinden, yönetici, yazar ve diğer çalışanlar da dahil olmak üzere tutuklanan 19 kişinin iddianamesi, “üye olmasa da [yasadışı] bir örgüte yardım etmek” ve “yasadışı bir örgüte üye olmak” suçlarıyla, 2017'de kabul edildi. 2018 yılında Cumhuriyet davasında karar açıklandı. Nisan 2018’de açıklanan karara göre, 15 kişi hakkında toplam 81 yıl, 45 gün hapis cezası verildi, üç kişi beraat etti. Can Dündar ve İlhan Tanır'ın dosyaları ayrıldı. Gazeteciler Akın Atalay, Orhan Erinç, Kadri Gürsel, Güray Öz, Musa Kart, Aydın Engin, Hikmet Çetinkaya, Ahmet Şık, Kemal Güngör, Hakan Kara, Önder Çelik, Ahmet Kemal Aydoğdu, Emre İper, Bülent Utku mahkumiyet aldı ve adli kontrol uygulamasına hükmedildi.
19 Şubat 2019 tarihinde, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi (İstinaf), Cumhuriyet davası kararını onadı. Karar uyarınca beş yıla kadar hapis cezası almış olan Kadri Gürsel, Güray Öz, Musa Kart, Mustafa Kemal Güngör, Emre İper, Önder Çelik, Bülent Utku ve Hakan Kara’nın cezası kesinleşmiş oldu. 5 yılın altında hapis cezası alan gazetecilerden Musa Kart, Emre İper, Önder Çelik, Mustafa Kemal Güngör, Hakan Kara ve Güray Öz, 25 Nisan 2019’da yeniden cezaevine girdi.
13 Eylül 2019 tarihinde Yargıtay 16. Ceza Dairesi'nin Cumhuriyet gazetesi davasında verilen mahkumiyet kararlarını bozması ve beraat kararı vermesi üzerine Kart, Çelik, Güngör, Kara ve Öz tahliye edildi. İper ise 1. Yargı Paketinin yürürlüğe girmesi ile 25 Ekim 2019 tarihinde tahliye edildi.
Kasım 2020’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Cumhuriyet gazetesinin eski yazar ve yöneticilerinin tutuklanmasının özgürlük ve güvenlik hakkıyla ifade özgürlüğünün ihlali olduğuna hükmetti. Türkiye 8 gazetecinin her birine 16 bin Euro manevi tazminat ödeyecek.
15 Temmuz Darbe Girişimi/ OHAL dönemi
15 Temmuz 2016 başarısız darbe girişiminden sonra 20 Temmuz 2016'da ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) kapsamında toplam 32 Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıktı. 19 Temmuz 2018'de hükümet, iki yıl süren ve yedi defa uzatılan OHAL’i sonlandırdı.
Olağanüstü hal uygulamasının ilk iki ayında, toplam 620 basın kartı ile 34 parlamento basın kartı ve bazı gazetecilerin pasaportları iptal edilmişti.
OHAL boyunca çıkarılan 668 (27.07.2016), 675 (29.10.2016), 677 (22.11.2016), 675 (29.10.2016) ve 670 (17.08.2016), 689 (29.04. 2017), 693 (25.08.2017) ve 695 (24.12.2017) ve OHAL’in yürürlükten kaldırılmasından hemen önce yayınlanan 701 (08.07.2018) sayılı KHK’lerle toplam 204 medya kuruluşu; 6 haber ajansı, 70 gazete, 20 dergi, 41 radyo, 38 TV ve 29 yayınevi - dağıtım şirketi kapatılmıştı. Bu KHK'ler kapsamında kapatılan yayın kuruluşlarından 17 gazete, 4 radyo, 4 televizyon, toplamda 25 medya kuruluşu hakkındaki kapatma kararları iptal edildi.
OHAL dönemi boyunca, toplam 179 medya kuruluşu (53 gazete, 34 TV, 37 radyo istasyonu, 20 dergi, 6 haber ajansı ve 29 yayınevi), “Gülen cemaati medyası”, “PKK medyası” ve “sol örgüt medyası” oldukları gerekçe gösterilerek kapatıldı.
Bu yayınlar Gülen Cemaati'ne yakınlığıyla bilinen ve Kürt medyasından yayın kuruluşlarını kapsıyor.
Kapatılan kuruluşların her türlü taşınır ve mal varlıklarının hazineye devri, bu kuruluşların borçlarının karşılanmayacağı ve yargı yolunun açık olmadığına dair düzenleme de ilgili KHK'lerde yer alıyor.
İnsan Hakları Ortak Platformu’nun (İHOP) güncellenmiş OHAL raporuna göre, OHAL döneminde yayınlanan kanun hükmünde kararnameler yoluyla toplam 134.327 kamu görevlisi hakkında bir daha kamu görevinde yer almamak üzere ihraç kararı verildi. İhraç edilenlerin sadece 3.981’i (ihraç edilenlerin %2,9’u) hakkında kaldırılan ihraç kararı Kanun Hükmünde Kararnamelerin ekli listelerinde yayınlandı. 130.346 kişinin ihraç kararı devam etti.
Ek olarak, 20 Temmuz 2016 – 18 Temmuz 2018 Olağanüstü Hal dönemi içinde 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununa tabi 6.081’i akademisyen, 1.427’si üniversitelerin idari kadrolarından olmak üzere toplam 7.508 kişi hakkında Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından ihraç kararı verildi. İhraç edilenlerin isimleri OHAL Kararnamelerinin ekli listelerinde yayınlandı. İhraç edilen akademisyenlerin 185’i hakkındaki ihraç kararı kaldırıldı. İhraç kararı verilenlerin sadece 185’inin itirazları idari makamlarca kabul gördü. 5.896 akademisyen ve 1.427 idari personel için ihraç kararı devam etti.
Parti eş başkanları da dahil olmak üzere 12 Halkların Demokratik Partisi (HDP) milletvekili tutuklandı. Partinin belediye eş başkanları görevden alındı veya hapse gönderildi.