Şeffaflık

Medya gruplarıyla ilgili bilgilere çoğu zaman ticaretsicil.gov.tr adresindeki Ticaret Sicil Gazetesi'nden ulaşılıyor. Arşiv, şirket isimlerine göre araştırmaya imkan tanıyor. Gazeteler şirket ve imtiyaz sahibi bilgilerini her nüshada künyede yayımlamak zorunda. İnternet sitelerinin yanı sıra, TV kanalları ve radyo istasyonlarının da şirket sahipleri çoğunlukla ilgili web sitesinde yer alıyor.

Gerçek bir şahsın adına ulaşmak için Ticaret Sicil Gazetesi’ndeki birbirine bağlı şirketlerin bilgilerini kontrol etmek gerekli olabilir. Ticaret Sicil Gazetesi arama motoru, bir gerçek kişinin adının doğrudan aranmasına izin vermiyor; ancak İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) web sitesinde isim ve soyisim bilgileri girilerek arama yapmak (İstanbul’da kayıtlı şirketler için), arama yapılacak kişinin TC kimlik numarasını biliniyorsa mümkün. MOM Turkey 2018 güncellemeleri sırasında bu kayıtlara yalnızca isim ve soy isim bilgileriyle erişim sağlanabiliyordu. 

Özetle, İTO’nun bahsi geçen arama motorunda yer alan ‘‘Ortak/ Yönetim Kurulu/ Yetkiliye göre arama’’ fonksiyonuna 2020 yılı itibariyle Kişisel Verileri Koruma Kanunu gereğince TC kimlik numarası ekleyerek arama zorunluluğu getirilmiş. Şayet arama yapmak istediğiniz kişinin TC kimlik numarasını bilmiyorsanız, arama motoru üzerinden şahsın hangi şirketlerde yönetim kurulu üyesi olduğu bilgilerine, dolayısıyla şirket bilgilerine doğrudan erişemiyorsunuz. Şirketlerle ilişkili olduğu bilinen kişilerin TC kimlik numaraları Ticaret Sicil Gazetesi’nin eski kayıtlarında bulunabiliyor ancak bu bilgiye erişebilmek için de tüm eski kayıtları tek tek incelemek gerekebiliyor. TC kimlik numarası bilgisinin olduğu durumda İTO’nun ‘‘Ortak/ Yönetim Kurulu/ Yetkiliye göre arama” fonksiyonu kullanılabiliyor.

MOM ekibinin İTO ile yaptığı telefon görüşmesinde, TC kimlik numarası bilgisinin arama yaparken zorunlu tutulmasının ‘bu şekilde uygun görüldüğü’ dile getirilmiştir.

Ticaret Odası'nın arama motorundaki isim arama fonksiyonuyla ise, yalnızca şahsın üyesi olduğu yönetim kurulu gösteriliyor ancak şahsın hangi firmalarda hisselerinin olduğu gösterilmiyor (eğer mevzu bahis şirket "Limited" değilse). Bunu bulmak için, izlenebilecek tek yol; şirketin adını öğrenmek ve Ticaret Sicil gazetesindeki kayıtlarını tek tek incelemek. Eski kayıtların bazıları Ticaret Sicil Gazetesini kullanarak açılamıyor, bu yüzden, eğer hisseler uzun bir süre değişiklik göstermediyse hissedarlara yönelik bilgiye ulaşmak imkansız.

Finansal bilgiler halka açık değil

Doğuş ve İhlas Holding gibi kurumların kimi finansal raporları ulaşılabilir olsa da bu kurumlar güncellemelerle gelirlerini ve karlarını yayınlamıyorlar. 

Finansal gelirlerinin doğrudan kamuya açık olmadığını ve bu bilgileri paylaşmayacağını belirten şirketler arasında 2018 yılında Kalyon Grup, Demirören, Estetik, Türk Medya (eski ES Medya), Hayat Görsel Yayıncılık, Albayrak Group vardı. Bu şirketler bu yıl gönderdiğimiz e-postalara yanıt vermediler.

Demirören Grubu, Doğan Grubu’nun medya varlıklarını 2018 yılında satın aldıktan sonra sadece Hürriyet gazetesi için faaliyet raporlarını yayımlıyor. 2020 ve 2021 yıllarına ait raporlar mevcut. MOM ekibi, 2018 güncellemeleri için Demirören Grubu’nun dijital haber platformlarının finansal gelirleriyle ilgili bilgi almak için grubun kamuya açık raporlarının paylaşıldığı websitesine yönlendirilmişti. Edinilen bilgiye göre bahsi geçen finansal raporlar, sadece hurriyet.com.tr’nin değil, posta.com.tr ve fanatik.com.tr’nin de dahil olduğu grubun sahip olduğu tüm dijital medyaya dairdi. Grup 2018 yılında, dijital medyalarının takipçi verilerini hiçbir araştırma şirketiyle şeffaf bir şekilde paylaşmıyordu. Ancak bu yıl Gemius Audience Grup’ın verilerini de paylaştı. 

Ciner Grubuna finansal gelirlerine dair iki defa e-posta atmamıza rağmen bu gruptan hiçbir cevap alamadık.

Ayrıca, Fox TV, Show TV, Star TV, NTV, Kanal D ve CNN TÜRK TV kanallarından; Kral FM, Radyo 7, A Haber Radyo, Show Radyo, NTV Radyo, TGRT FM ve CNN Türk radyo istasyonlarından; sozcu.com.tr, sabah.com.tr, mynet.com.tr, haberturk.com.tr, haber7.com, onedio.com, internethaber.com, takvim.com.tr web sitelerinden bu konuda hiçbir yanıt alamadık. 

Bilgi edinme talepleri yanıtsız kaldı

TRT FM, TRT1 (TV) ve Anadolu Ajansı (AA), MOM'nin haber alma özgürlüğü taleplerine ve gelirlerine dair sorulara yanıt vermedi. 

Radyo Televizyon Üst Kurulu’ndan (RTÜK) en yüksek gelire sahip 10 TV ve 10 radyo kanalından kesmiş olduğu meblağı öğrenmek istedik. Ancak aslen kamuya açık olması gereken bu bilgi, bunun mali bir sır olduğu söylenerek bizimle paylaşılmadı.

Basın İlan Kurumu (BİK), en çok satan 10 gazeteyi açıkladı. Ancak BİK kamu kaynakları kullanılarak gazetelere dağıtılan ilan gelirlerini “ticari sır” diyerek 2010 yılından bu yana halka açık bir şekilde raporlamıyor ve istatistikleri paylaşmıyor. Gazetelere ne kadar ilan ve reklam geliri dağıtıldığı sadece kurumun faaliyet raporunda belirtiliyor ama bu rapor da kamuoyuna açıklanmıyor. 2020 yılında yine CİMER'den 2019 ve 2020'de en çok reklam alan ilk üç gazete hakkında bilgi almak istedik ancak bu bilginin Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas Usuller Hakkında Yönetmelik'in 34'üncü maddesi uyarınca "ticari sır" olduğu gerekçesiyle paylaşılamadığı bilgisini aldık.