This is an automatically generated PDF version of the online resource turkey.mom-gmr.org/en/ retrieved on 2024/10/08 at 04:33
Global Media Registry (GMR) & Bianet - all rights reserved, published under Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Bianet LOGO
Global Media Registry

Medyada Çoğulculuğa Risk Oluşturan Göstergeler

Tanımlamalar

Medyada İzleyici Yoğunlaşması

Bu gösterge izleyici (okur/dinleyici/seyirci/takipçi) verileri ve medya tüketimi ölçümlerine dayanıyor. Çapraz medya platformlarındaki yatay izleyici ve okur yoğunlaşmasını değerlendirme amacını taşıyor. Yoğunlaşma her bir mecra için en büyük dört izleyici payı kullanılarak ölçüldü. Türkiye'de bu gösterge Televizyon İzleme Araştırmaları Anonim Şirketi (TİAK), Basın İlan Kurumu (BİK), Radyo Dinleme Hizmetleri Organizasyon Tanıtım ve Yayıncılık Anonim Şirketi (RİAK) tarafından sağlanan izleyici payı veriler üzerinden hesaplandı ve Gemius Audience’ın çevrimiçi haber portalı ilk on listesinden faydalanıldı.

2020 yıllık ortalama tirajları yazılı basın için kullanıldı. TIAK’ın 2020 yıllık verileri ve RIAK’ın Aralık 2020 verileri sırasıyla televizyon izleyicisi ve radyo dinleyicisi için kullanıldı. Gemius Türkiye’nin 2020 yılı son çeyrek en çok ziyaret alan haber portalı ilk on listesi verileri ise internet medya organizasyonları için kullanıldı. Haber portalı izleyici verileri için güvenilir veriye sahip değiliz.

Televizyon:

Televizyon pazarı yüzde 41 ile orta düzeyde yoğunlaşma oranına sahip tek gösterge. Pazardaki en büyük dört medya sahibi genel olarak iktidar yanlısı yayın politikalarıyla anılıyor. Bu pazarda en büyük izleyici payı (%13,09) hükümet yanlısı Turkuvaz/Kalyon medyanın. Devlet kontrolündeki TRT, yüzde12,37'lik izleyici payı ile bu grubu takip ediyor. Demirören yüzde 9,3 seyirci ile üçüncü sırada yer alıyor. Yönetimine üst düzey devlet yetkililerinin müdahale ettiği düşünülen Doğuş Medya Grubu, Türkiye'deki televizyon izleyicisinin yüzde 6,21'ini elinde tutuyor.

Bu sektördeki en büyük sahipler (şirket ya da grup) Şirketlerin sahip olduğu medya kuruluşlarının toplam izleyici payları
TURKUVAZ %13,09

ATV: %10,47%

A Haber: %1,84

DEMİRÖREN %9,3

Kanal D: %6,29

CNN Türk: %1.57

TV2: %1,44%
KAMU (DEVLET) %12,37

TRT Kurdî: %0,06

TRT Müzik: %0,34

TRT Belgesel: %1,43

TRT Spor: %0,95

TRT Çocuk: %2,78

TRT 1: %4,02

TRT Haber: %2,79

DOĞUŞ %6,21

Star: %4,97

NTV: %1,24

TOPLAM %41

2.1 Televizyonda izleyici yoğunlaşması (yatay): ORTA (%41)

DÜŞÜK (1) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25'in altında ise.

ORTA (2) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25 ile yüzde 49 arasında ise.

YÜKSEK (3) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 50'nin üzerindeyse.

Radyo:

Türkiye'de radyo sektörü dinleyici açısından orta yoğunlukta olup, dört büyük şirketin yüzde 42'lik bir dinleyici kitlesine ulaşması söz konusudur. Türkiye'deki radyo dinleyicilerinin büyük bir kısmı (%22,5) Doğuş Medya Grubu'na ait. Devlet radyosu TRT istasyonları radyo dinleyicilerinin yüzde 11,3'ünü elinde tutuyor. Hayat Görsel Yayıncılık radyo dinleyicilerinin yüzde 6,4'üne sahip. Demirören yüzde 2,8 ile dördüncü sırada yer alıyor.

Bu sektörün en büyük sahipleri (şirket ya da grup) Şirketlerin medya kuruluşlarına göre toplam dinleyici payları (ağırlıklı)
DOĞUŞ %22,5

Kral FM: %15,4

NTV Radyo: %1,2

Kral Pop: %5,9

KAMU (DEVLET)%11,3

Radyo 1: %1,7

TRT FM: %8,2

HAYAT GÖRSEL YAYINCILIK%6,4 Radyo 7: %7,64
DEMİRÖREN%2,8

 

TOPLAM %42

2.2 Radyoda izleyici yoğunlaşması (yatay): ORTA (%42)

DÜŞÜK (1) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25'in altında ise

ORTA (2) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25 ile yüzde 49 arasında ise.

YÜKSEK (3) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 50'nin üzerindeyse.

Yazılı Basın:

Türkiye'deki yazılı basındaki tirajlar, bütün basın kuruluşlarının dağıtım oranlarının güvenilirliği tartışma konusu. Özellikle bedava dağıtılan gazetelerin tirajlara, daha fazla ilan/reklam almak için eklendiği yaygın olarak konuşuluyor. MOM Türkiye ekibi çalışmasını CİMER tarafından açıklanan tirajlar üzerinden yapmak durumunda kaldı. Bu rakamlara göre, yazılı medya tirajları, okuyucuların yüzde 58'ini elinde tutan dört büyük şirket sahibi ile yüksek oranda yoğunlaşmaya işaret ediyor: Demirören (%23,47), Kalyon Grubu (Turkuvaz) (%15,57), BEME Medya (Estetik Yayıncılık) (%13,44) ve Türk Medya Grubu (%5,35).

Bu sektörde en büyük sahipler (şirket ya da grup)Şirketlerin medya kuruluşlarına göre toplam okur payları
DEMİRÖREN%23,47

Hürriyet: %10,18

Posta: %6,86

 

Milliyet: %6,43

TURKUVAZ%15,57

Sabah : %10,67

Takvim: %4,80

ESTETİK YAYINCILIK%13,44

Sözcü: %10,51

Korkusuz: %2,93

TÜRK MEDYA GRUBU%5,35Akşam: %5,35
TOPLAM%58

2.3. Yazılı basında izleyici yoğunlaşması (yatay): YÜKSEK (%58)

DÜŞÜK (1) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25'in altında ise

ORTA (2) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25 ile yüzde 49 arasında ise.

YÜKSEK (3) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 50'nin üzerindeyse.

Çevrimiçi medya:

Çevrimiçi medya izleyici oranları için sayısal bir veri yok ancak ilk 10 online medya kuruluşunun yarısından fazlasının hükümetle yakın ilişkileri olan gruplara ait olması nedeniyle yüksek bir yoğunlaşma oranına sahip olduğu görülüyor.

Türkiye'de en çok takip edilen haber siteleri çoğunlukla gazetelerin web sitelerinden oluşuyor. Geniş takipçi kitlesine sahip olan 15 internet haber portalından 10'u bir gazete ya da TV kanalına ait web portalı. MOM ekibi 2020 yılı ortalama internet haber portalı takipçi verileri oranlarına güvenilir bir erişim sağlayamadı. Ancak Gemius Audience'in 2020 yılı son çeyreğinde en çok erişim sağlanan ilk on haber sitesi listesine ulaşabildik. Bu listede, iktidar yanlısı iki büyük grubun (Kalyon ve Demirören) toplam 4 haber portalı var.  Ayrıca, aynı listede iktidar yanlısı yayın yapmamasıyla bilinen sadece üç web portalı (sozcu.com.tr, onedio.com ve mynet.com) var. Bu nedenle elimizdeki çevrimiçi izleyici verisinden yola çıkarak, çevrimiçi izleyici yoğunlaşmasının oldukça yüksek olduğunu söyleyebiliriz.

2.4 Online medyada izleyici yoğunlaşması (yatay): VERİ YOK

DÜŞÜK (1) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25'in altında ise

ORTA (2) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 25 ile yüzde 49 arasında ise.

YÜKSEK (3) Tek bir ülkede en büyük şirketlerin (Top4) toplam izleyici payları yüzde 50'nin üzerindeyse.

Medya Sahipliği Yoğunlaşması

Bu gösterge pazar payı verilerine dayanarak medya sektöründeki yatay sahiplik yoğunlaşmasını ölçmeyi amaçlıyor. Yoğunlaşma, 4 büyük medya sahipleri açısından ölçülüyor. Pazardaki en büyük 4 şirket, bu 4 sahibin pazar payları toplanarak elde edilir.

Ancak medya sahiplerinin pazar payı verileri olmadığı için bu göstergeyi Türkiye'de tamamlamak mümkün olmadı. Türkiye'de pazar payına ilişkin mali verilere erişilemediği için bu gösterge ölçülemedi. MOM metodolojisine uygun olarak, eğer bir ülke izleyici verilerini sunar ama pazar payı/gelirler verilerini sunmazsa, pazar payı verileri analizden dışlanır: Örneğin, bulgular sadece izleyici verilerine dayandırılır ve gelir verileri opsiyonel kabul edilir.

Puan: Bilinmiyor

DÜŞÜK (1) ORTA (2) YÜKSEK (3)
1.1 Televizyonda sahiplik yoğunlaşması (yatay): Bu gösterge TV media sektöründe sahiplik yoğunlaşmasını ölçmeyi amaçlıyor
Yüzde: MD
Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25'in altındaysa Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25 ile %49 arasındaysa Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %50'nin üzerindeyse
1.2 Radyoda sahiplik yoğunlaşması (yatay): Bu gösterge radyo medya sektöründe sahiplik yoğunlaşmasını ölçmeyi amaçlıyor.
Yüzde: MD
Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25'in altındaysa. Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25 ile %49 arasındaysa. Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %50'nin üzerindeyse.
1.3 Gazetelerde sahiplik yoğunlaşması (yatay): Bu gösterge yazılı basın sektöründeki sahiplik yapısı yoğunlaşmasını göstermeyi amaçlıyor.
Yüzde: MD
Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25'in altındaysa. Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25 ile %49 arasındaysa. Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %50'nin üzerindeyse.
1.4 Internetteki İçerik Sağlayıcılarının sahiplik yapısı:
Yüzde: MD
Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25'in altındaysa. Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %25 ile %49 arasındaysa. Belli bir ülkede belli başlı 4 sahipliğin toplam pazar payı %50'nin üzerindeyse.

 

Önlem Amaçlı Düzenlemeler: Medya Sahipliği Yoğunlaşması

Bu gösterge yüksek yatay medya sahipliği yoğunlaşmasına ve/veya farklı medyalarda kontrole karşı önlem amaçlı düzenlemelerin (sektöre özgü ve/veya rekabet yasası) varlığını ve etkin uygulanıp uygulanmadığını ölçmeyi amaçlıyor.

Sonuçlar

Medyada yoğunlaşma görsel ve işitsel medya için "Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun" ile düzenlenmektedir. Ayrıca Rekabet Kurumu, "Rekabetin Korunması Hakkında Kanun" hükümleri uyarınca haksız rekabete karşı önlem almakla yükümlüdür.

Medya mevzuatında belli sınırlandırmalar bulunuyor. Aynı şirket ancak bir radyo, bir televizyon ve bir isteğe bağlı yayın hizmeti sunabilir. Bir gerçek veya tüzel kişi doğrudan veya dolaylı olarak en fazla dört karasal yayın lisansına sahip medya hizmet sağlayıcı kuruluşa ortak olabilir. Ancak, birden çok medya hizmet sağlayıcıya ortaklıkta bir gerçek veya tüzel kişinin doğrudan veya dolaylı hisse sahibi olduğu medya hizmet sağlayıcı kuruluşların yıllık toplam ticarî iletişim geliri, sektörün toplam ticarî iletişim gelirinin yüzde 30'unu geçemez.

Dijital medya ve yazılı basın için özel düzenleme bulunmadığından, bu medyalardaki yoğunlaşma Rekabet Kurumu'nun sorumluluğundadır. Yasa ihlal durumunda her iki otoriteye de ceza ve yaptırım uygulama yetkisi vermektedir.

Rekabet Kurumu kararlarını, bilgi ve deneyim birikimini düzenli olarak kamu ile paylaşır. Ancak Üst Kurul'un medya yoğunlaşmasına ilişkin kararları kamuya açık değil ve dolayısıyla medya hizmet sağlayıcılarının hisse transferleriyle ilgili Üst Kurulu bilgilendirip bilgilendirmediğini izlemek de, bilebilmek de mümkün değil.

Televizyon Tanım Evet Hayır NA MD
4.1 Medya mevzuatı bu sektörde yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı objektif kriterlere dayalı belli eşik ya da sınırlamalar içeriyor mu? (örn. lisans sayısı, izleyici payı, tiraj, sermaye payı dağılımı ya da oy verme hakları, ciro/gelir) Bu soru TELEVİZYON sektöründe yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı (sektöre özel) düzenlemelerin varlığını ölçmeyi amaçlıyor. X Önlemlerin Varlığı (Ö)
4.2 Görsel/İşitsel sektörde eşik ve sınırlamalara uyumu denetleyen ve/veya şikayetleri değerlendiren idari ya da hukuki merci var mı? (örn: medya ve/veya rekabet otoritesi) Bu değişken, görsel-işitsel medya yoğunlaşmasına karşı yasa ve düzenlemelerin uygun denetleme ve yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor X
4.3 Yasa, hareket ve/veya yapısal olarak gereğinin yapılabilmesi için bu kuruma ceza ve yaptırım uygulama yetkisi tanıyor mu? Bu değişken yasanın sektöre özel düzenlemelerle ilgili uygun yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor:
• Yeni/Ek lisans başvurularının iptali
• Birleşme şirket alımlarının engellenmesi;
• Üçüncü partilerce programlamaya pencere açma zorunluluğu;
• Başka medya sektörlerindeki lisanslardan/etkinliklerden vazgeçme yükümlülüğü;
• El koyma.
X
4.4 Ceza yaptırım yetkisi etkin kullanılıyor mu? Bu gösterge televizyon medyasında yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı sektöre özel çözümlerin etkin uygulanıp uygulanmadığını ölçmeyi amaçlıyor. Orta risk: merci yetkilerini her durum kullanmıyor. Etkin Uygulama (U)
TOTAL 3

 

 

Radyo Tanım Evet Hayır NA MD
4.1 Medya mevzuatı bu sektörde yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı objektif kriterlere dayalı belli eşik ya da sınırlamalar içeriyor mu? (örn. lisans sayısı, izleyici payı, tiraj, sermaye payı dağılımı ya da oy verme hakları, ciro/gelir) Bu soru RADYO sektöründe yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı (sektöre özel) düzenlemelerin varlığını ölçmeyi amaçlıyor. X Önlemlerin (Ö) Varlığı
4.2 Gorselİşitsel sektörde eşik ve sınırlamalara uyumu denetleyen ve/veya şikayetleri değerlendiren idari ya da hukuki merci var mı? (örn: medya ve/veya rekabet otoritesi) Bu değişken, görsel-işitsel medya yoğunlaşmasına karşı yasa ve düzenlemelerin uygun denetleme ve yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor. X
4.3 Yasa, gereğinin yapılabilmesi için bu kuruma ceza ve yaptırım uygulama yetkisi tanıyor mu? Bu değişken yasanın sektöre özel düzenlemelerle ilgili uygun yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor:
• Yeni/Ek lisans başvurularının iptali;
• Birleşme şirket alımlarının engellenmesi;
• Üçüncü partilerce programlamaya pencere açma zorunluluğu;
• Başka medya sektörlerindeki lisanslardan/etkinliklerden vazgeçme yükümlülüğü
• El koyma.
X
4.4 Cezar yaptırım yetkisi etkin kullanılıyor mu? Bu gösterge radyo medyasında yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı sektöre özel çözümlerin etkin uygulanıp uygulanmadığını ölçmeyi amaçlıyor. Orta risk: ilgili merci yetkisini bazen kullanıyor. Etkin Uygulama (U)
TOPLAM 3
Yazılı Basın Tanım Yes No NA MD
4.1 Medya mevzuatı bu sektörde yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı objektif kriterlere dayalı belli eşik ya da sınırlamalar içeriyor mu? (örn. lisans sayısı, izleyici payı, tiraj, sermaye payı dağılımı ya da oy verme hakları, ciro/gelir)? Bu soru YAZILI BASIN sektöründe yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı (sektöre özel) düzenlemelerin varlığını ölçmeyi amaçlıyor. X Önlemlerin (Ö) varlığı
4.2 Yazılı basın sektöründe eşik ve sınırlamalara uyumu denetleyen ve/veya şikayetleri değerlendiren idari ya da hukuki merci var mı? (örn: medya ve/veya rekabet otoritesi) Bu değişken, görsel-işitsel medya yoğunlaşmasına karşı yasa ve düzenlemelerin uygun denetleme ve yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor. X
4.3 Yasa, gereğinin yapılabilmesi için bu kuruma ceza ve yaptırım uygulama yetkisi tanıyor mu? Bu değişken yasanın sektöre özel düzenlemelerle ilgili uygun yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor:
• Yeni/Ek lisans başvurularının iptali;
• Birleşme şirket alımlarının engellenmesi;
• Üçüncü partilerce programlamaya pencere açma zorunluluğu;
• Başka medya sektörlerindeki lisanslardan/etkinliklerden vazgeçme yükümlülüğü;
• El koyma.
X
4.4 Cezai yaptırım yetkisi etkin kullanılıyor mu? Bu gösterge yazılı medyada yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı sektöre özel çözümlerin etkin uygulanıp uygulanmadığını ölçmeyi amaçlıyor. Yüksek risk: ilgili merci yaptırım yetkisini asla kullanmıyor X Etkin Uygulama (U)
TOPLAM 2 2
Online Tanım Evet Hayır NA MD
4.1 Medya mevzuatı bu sektörde yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı objektif kriterlere dayalı belli eşik ya da sınırlamalar içeriyor mu? (örn. lisans sayısı, izleyici payı, tiraj, sermaye payı dağılımı ya da oy verme hakları, ciro/gelir) Bu soru INTERNET sektöründe yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı (sektöre özel) düzenlemelerin varlığını ölçmeyi amaçlıyor. X Önlemlerin (Ö) varlığı
4.2 Gorsel İşitsel sektörde eşik ve sınırlamalara uyumu denetleyen ve/veya şikayetleri değerlendiren idari ya da hukuki merci var mı? (örn: medya ve/veya rekabet otoritesi) Bu değişken, görsel-işitsel medya yoğunlaşmasına karşı yasa ve düzenlemelerin uygun denetleme ve yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor. X
4.3 Yasa, gereğinin yapılabilmesi için bu kuruma ceza ve yaptırım uygulama yetkisi tanıyor mu? Bu değişken yasanın sektöre özel düzenlemelerle ilgili uygun yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor:
• Yeni/Ek lisans başvurularının iptali;
• Birleşme şirket alımlarının engellenmesi;
• Üçüncü partilerce programlamaya pencere açma zorunluluğu;
• Başka medya sektörlerindeki lisanslardan/etkinliklerden vazgeçme yükümlülüğü;
• El koyma.
X
4.4 Ceza yaptırım yetkisi etkin kullanılıyor mu? Bu gösterge internet medyasında yüksek yatay sahiplik yoğunlaşmasına karşı sektöre özel çözümlerin etkin uygulanıp uygulanmadığını ölçmeyi amaçlıyor. Yüksek risk: ilgili merci yaptırım yetkisini asla kullanmıyor X Effective Implementation (I)
TOPLAM 2 2

Çapraz Medya Sahipliği Yoğunlaşması

Bu gösterge farklı sektörlerdeki (TV-Yazılı Basın-Radyo-Internet) medya sahipliği yoğunlaşmasını ölçmeyi amaçlıyor. Yoğunlaşma en tepedeki sekiz medya sahibinin faaliyet gösterdikleri mecralardaki pazar paylarını hesaba katıp tartarak ölçülmeli. Ancak Türkiye'de pazar payı oranlarına erişmek mümkün olmadığından, geçtiğimiz yıllarda, Çapraz Medya Sahipliği (internet takipçileri hariç) izleyici paylarına göre hesaplanıyordu.

Burada sunulan sonuçlar farklı medya sektörlerindeki ekonomik gücün değil, tüm medya mecraları göz önünde bulundurulduğunda kamuoyu yaratmadaki potansiyel etkilerinin göstergeleri. MOM 2016 ve 2018 güncellemelerinde, çapraz-medya izleyici payları, farklı medya sektörlerinin Türkiye'deki kamuoyu üzerindeki etkilerine göre ölçülmüştü. 

2020 yılı için Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yaptığı medya tüketim araştırması bulunmuyor. Kimi güncel araştırmaların örneklemleri ise sınırlı. Çapraz medya izleyici payları hesaplamalarında medya tüketim verilerine ihtiyacımız olduğu için bu yılki güncellemelerde yoğunlaşma oranlarını veremiyoruz. 

2020 yılı ortalama internet haber portalı takipçi verilerine güvenilir bir erişim sağlanamadığından, TV, radyo ve gazete gibi üç mecranın oranları değerlendirmesiyle en çok izleyici/dinleyici/okuyucu oranlarına sahip en büyük üç medya grubunun sırasıyla Demirören (%35,57), Kalyon/Turkuvaz (%30,76) ve Doğuş (%28,71) olduğu projeksiyonu yaptık. Dijital medya takipçi veriler olmamasına rağmen, gazete, radyo ve TV mecralarını baz alınca takipçilerin yüzde 95,04’ünün üç medya grubunca paylaşıldığı görülüyor.

Radyo, televizyon, gazete, web sitesi gibi mecraların dördüne yatırım yapan gruplar sadece Demirören ve Kalyon. Devlet yayın organı TRT, TV ve radyodaki mecralarıyla yüzde 18,81’lik bir izleyici oranına sahip. Hükümet karşıtı yayıncılığıyla bilinen ve 2020 yılında Beme Media AG adlı şirkete devredilen Estetik Yayıncılık (ilk on haber portalı listesinde ikinci sırada yer alan sozcu.com.tr’nin verisi hariç) yüzde 13,44 takipçi oranına sahip. TV, radyo ve internet haber portalının üçünde de yatırımları olan Hayat Görsel Yayıncılık yüzde 10,21 ve 2018 yılında Habertürk gazetesini kapattıktan sonra sadece TV ve dijital haber sektörüne yatırım yapan Ciner Grup yüzde 7,74 oranında takipçiye sahip.

Medya Tüketimi

İnternet

%79,2 (2020 verisi)

Gazete

%25 (2020 verisi)

Televizyon

%89,6 (2019 verisi)

Radyo

%25,3 (2019 verisi - müzik dinleme)

Sonuç: VERİ YOK

Kaynak: KONDA Araştırma ve Danışmanlık 2019-2020 verileri 

DÜŞÜK (1)
Bir ülkede başlıca 8 medya sahibinin farklı medya sektörlerindeki toplam payı %50'nin altındaysa.

ORTA (2)
Bir ülkede başlıca 8 medya sahibinin farklı medya sektörlerindeki toplam payı %50'nin altındaysa.

YÜKSEK (3)
Bir ülkede başlıca 8 medya sahibinin farklı medya sektörlerindeki toplam payı %70'in üzerindeyse.

 

 

 

Önlem Amaçlı Düzenlemeler: Çapraz-Medya Sahipliği Yoğunlaşması

Bu gösterge farklı medya sektörlerinde (gazete, TV, radyo, internet) yüksek derecede çapraz-sahipliğe karşı düzenlemelerin (sektöre özel ve/veya rekabet yasası) varlığını ve etkin uygulamasını ölçmeyi amaçlıyor. Farklı ülkelerdeki sahiplik ve/veya kontrol konusunda eşik ve sınırlamaların çeşitliliği göz önünde bulundurulduğunda, "yüksek"liğin her ülkenin standartlarına göre ve yerel yasaların düzenlediği eşik ve sınırlamaların ışığında ölçülmesi gerekiyor.

Medya mevzuatında belli sınırlandırmalar bulunuyor. Aynı şirket ancak bir radyo, bir televizyon ve bir isteğe bağlı yayın hizmeti sunabilir. Bir gerçek veya tüzel kişi doğrudan veya dolaylı olarak en fazla dört karasal yayın lisansına sahip medya hizmet sağlayıcı kuruluşa ortak olabilir. Ancak, birden çok medya hizmet sağlayıcıya ortaklıkta bir gerçek veya tüzel kişinin doğrudan veya dolaylı hisse sahibi olduğu medya hizmet sağlayıcı kuruluşların yıllık toplam ticarî iletişim geliri, sektörün toplam ticarî iletişim gelirinin yüzde otuzunu geçemez.

Dijital medya ve yazılı basın için özel düzenleme bulunmadığından, bu medyalardaki yoğunlaşma Rekabet Kurumu'nun sorumluluğundadır. Yasa ihlal durumunda her iki otoriteye de ceza ve yaptırım uygulama yetkisi veriyor.

Rekabet Kurumu kararlarını, bilgi ve deneyim birikimini düzenli olarak kamu ile paylaşır. Ancak Üst Kurul'un medya yoğunlaşmasına ilişkin kararları kamuya açık değil ve dolayısıyla medya hizmet sağlayıcılarının hisse transferleriyle ilgili Üst Kurulu bilgilendirip bilgilendirmediğini izlemek de, bilebilmek de mümkün değil.

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu radyo, televizyon ve isteğe bağlı medya servislerinin denetlenip düzenlenmesinden sorumlu mercidir ve ceza ve yaptırım yetkisi bulunur. Yasa uyarınca, aynı şirket ancak bir radyo, bir televizyon ve bir isteğe bağlı yayın hizmeti sunabilir; ve bir gerçek veya tüzel kişi doğrudan veya dolaylı olarak en fazla dört karasal yayın lisansına sahip medya hizmet sağlayıcı kuruluşa ortak olabilir. Dijital medya ve yazılı basın için özel düzenlemeler bulunmamakla birlikte, her iki medya sektörü de Rekabetin Korunması Kanunu hükümlerine tabidir.

Çapraz Medya SahipliğiTanım Evet Hayır NA MD
5.1 Medya mevzuatı, farklı medyalar arasında yüksek düzeyli çapraz-medya yoğunlaşmasına karşı lisans sayısı, izleyici payı, tiraj, sermaye payı dağıtımı, oy hakkı ve ciro/gelir gibi objektif kriterlere göre belirlenmiş belli eşikler içeriyor mu?Bu gösterge farklı medyalar arasında yüksek düzeyli çapraz-medya yoğunlaşmasına karşı önlem amaçlı düzenlemelerin(sektöre özel ve/veya Rekabet yasası) varlığını ölçmeyi amaçlıyor.X
5.2 Bu eşiklere uyumu ve/veya şikayetleri etkin şekilde izleyen idari ya da adli merci var mı? (örn. medya mercii)Bu değişken yasa/düzenlemenin görselişitsel medya yoğunlaşmasına karşı izleme ve yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor.X
5.3 Yasa eşiklere uyulmaması halinde, merciye (davranışsal ve/veya yapısal) düzeltmeler için gereken ceza ve yaptırımları uygulama yetkisi veriyor mu?Bu değişken, yasanın sektöre özel düzenlemelerle ilişkin uygun yaptırım sistemi sağlıyor mu, ölçmeyi amaçlıyor:
· Ek lisans verilmemesi;
· Birleşme ve şirket satın almaların engellenmesi ;
· Üçüncü partilere program penceresi açma zorunluluğu;
· Diğer medya sektörleirndeki lisans/etkinlilkleri bırakma zorunluluğu;
· El koyma.
X
5.4 Bu ceza ve yaptırım yetkileri etkin bir şekilde kullanılıyor mu? Ilgili merci yaptırım yetkisini asla kullanmıyor Düşük risk: ilgili merci yaptırım yetkisini gerekli her durumda kullanıyor
Soru düzenlemelerin getirdiği iyileştirmelerin etkinliğini ölçmeyi amaçlıyor. Orta risk: ilgili merci yetkilerini gereken her durumda kullanmıyor.
Yüksek risk: ilgili merci yaptırım yetkisini hiç kullanmıyor.
5.5 Yüksek düzeyli çapraz-medya sahipliği yoğunlaşması, medya sektörünün özgünlüklerini dikkate alan birleşme denetimi ve rekabet kuralları ile önlenebilir mi? Örneğin çapraz-medya yoğunlaşması Rekabet Yasası ile önlenebilir:
- Medya mercisinin birleşme ve satın alma vakalarında zorunlu müdahalesi (örneğin, rekabet kurumunun medya mercisinden tavsiye alma zorunluluğu);
- Medya çoğulculuğu (kamu çıkarları) gerekçesi ile yoğunlaşmaya verilmiş onayın Rekabet kurumunca geri alınması olasılığı;
Yasa medyaya özel hükümler içermese de uygulama kapsamından medya sektörünü dışlamıyor
X
5.6 Bu kurallara uyumu ve/veya şikayetleri izleyen idari ya da adli bir merci var mı? (örn. medya ve/veya rekabet kurumu) Bu değişken yasanın/düzenlemenin farklı medya sektörlerinde birleşme ya da satın almaya dayalı yüksek düzeyli çapraz-medya sahipliğini engelleme amaçlı düzenlemeler için izleme ve yaptırım sistemi sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlıyor. X
5.7 Yasa eşiklere uyulmaması halnde, merciye (davranışsal ve/veya yapısal) düzeltmeler için mgereken ceza ve yaptırımları uygulama yetkisi veriyor mu? Ceza/yaptırım ve düzeltme örnekleri:
- birleşme ya da satın almayı engelleme;
- üçüncü partilerin programlarına pencere açma zorunluluğu;
- diğer medya sektörlerindeki lisans ve etkinliklerden vazgeçme zorunluluğu;
- el koyma.
X
5.8 Bu ceza ve yaptırım yetkileri etkin bir şekilde kullanılıyor mu? Soru düzenlemelerin getirdiği iyileştirmelerin etkinliğini ölçmeyi amaçlıyor. Düşük risk: yetkiler her durumda kullanımda
Orta risk: yetkiler her durumda kullanımda değil
Yüksek riskYetkiler asla kullanımda değil
Toplam (Mean of L-e und L-I sub-indicators)

Sahiplik (Yapısının) Şeffaflığı

Bu gösterge medya sahipliği ve kontrolüyle ilgili şeffaflık ve ifşa hükümlerinin varlığını ve etkin uygulamasını ölçmeyi amaçlıyor.

Medya şirketi sahipleri ve hissedarları çoğu zaman Ticaret Sicil Gazetesi'nin ticaretsicil.gov.tr arşivinde bulunabiliyor. Arşiv şirket isimleriyle taranabiliyor. Ancak birçok medya kuruluşu tek hissedarı kendileri olan şirketlere sahip ve bu nedenle de gerçek kişinin ismine ulaşmak için ticaret sicilindeki bir grup ilişkili şirketi içinde de tarama yapmak gerekebiliyor.

Gerçek bir şahsın adına ulaşmak için Ticaret Sicil Gazetesi’ndeki birbirine bağlı şirketlerin bilgilerini kontrol etmek gerekli olabilir. Ticaret Sicil Gazetesi arama motoru, bir gerçek kişinin adının doğrudan aranmasına izin vermiyor; ancak İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) web sitesinde isim ve soyisim bilgileri girilerek arama yapmak (İstanbul’da kayıtlı şirketler için), arama yapılacak kişinin TC kimlik numarasını biliniyorsa mümkün. MOM Turkey 2018 güncellemeleri sırasında bu kayıtlara yalnızca isim ve soy isim bilgileriyle erişim sağlanabiliyordu. 

Özetle, İTO’nun bahsi geçen arama motorunda yer alan ‘‘Ortak / Yönetim Kurulu/ Yetkiliye göre arama’’ fonksiyonuna 2020 yılı itibariyle Kişisel Verileri Koruma Kanunu gereğince TC kimlik numarası ekleyerek arama zorunluluğu getirilmiş. Şayet arama yapmak istediğiniz kişinin TC kimlik numarasını bilmiyorsanız, arama motoru üzerinden şahsın hangi şirketlerde yönetim kurulu üyesi olduğu bilgilerine dolayısıyla şirket bilgilerine doğrudan erişemiyorsunuz. Şirketlerle ilişkili olduğu bilinen kişilerin TC kimlik numaraları Ticaret Sicil Gazetesi’nin eski kayıtlarında bulunabiliyor ancak bu bilgiye erişebilmek için de tüm eski kayıtları tek tek incelemek gerekebiliyor. TC kimlik numarası bilgisinin olduğu durumda İTO’nun ‘‘Ortak / Yönetim Kurulu/ Yetkiliye göre arama” fonksiyonu kullanılabiliyor.

MoM ekibinin İTO ile yaptığı telefon görüşmesinde, TC kimlik numarası bilgisinin arama yaparken zorunlu tutulmasının ‘bu şekilde uygun görüldüğü’ dile getirilmiştir.

Ticaret Odası'nın arama motorundaki isim arama fonksiyonuyla ise, yalnızca şahsın üyesi olduğu yönetim kurulu gösteriliyor ancak şahsın hangi firmalarda hisselerinin olduğu gösterilmiyor (eğer mevzu bahis şirket "Limited" değilse). Bunu bulmak için, izlenebilecek tek yol; şirketin adını öğrenmek ve Ticaret Sicil gazetesindeki kayıtlarını tek tek incelemek. Eski kayıtların bazıları Ticaret Sicil Gazetesini kullanarak açılamıyor, bu yüzden, eğer hisseler uzun bir süre değişiklik göstermediyse hissedarlara yönelik bilgiye ulaşmak imkansız.

DÜŞÜK (1) ORTA (2) YÜKSEK (3)
ŞEFFAFLIK
6.1 Medya sahipliğine dair verilerin şeffaflığını ve erişilebilirliğini nasıl ölçersiniz?
Medya sahipleri ve onların siyasi işbirliklerine ilişkin veriler kamuya açık ve şeffaf.
(Aktif Şeffaflık)
Medya sahipleri ve onların siyasi işbirliklerine ilişkin veriler gazetecilerin araştırmaları sayesinde ve medya aktivistlerinin talebi üzerine erişilebilir.
(Pasif Şeffaflık, Veriler Kamuya Açık)
Medya sahipleri ve onların siyasi işbirliklerine ilişkin veriler kamuya açık değil ve gazetecilerin araştırmaları ve medya aktivistlerinin talebi erişilebilmelerini sağlamada başarısız.
(Verilere Erişim Yok, Aktif Gizleme)
Örneklemin %75'inden fazlası için geçerli ise kodla Örneklemin %50'inden fazlası için geçerli ise kodla Erişilebilir data örneklemin %50'inden azı için geçerli ise kodla

Önlem Amaçlı Düzenlemeler: Sahiplik (Yapısının) Şeffaflığı

Türkiye'de yayın lisansına sahip medya hizmet sağlayıcıları, hissedarlarının isim ve soyadlarını, hissedarlık yapısını ve oy oranlarını, hisse transferini takip eden 30 gün içinde, geçerlilik onayı için Radyo Televizyon Üst Kurulu'na bildirmek zorunda. Ek olarak medya hizmet sağlayıcıları şirketin ismini(i), yazışma adresini (ii), telefon ve e-posta adresini (iii), logosunu (iv), yayın lisansı ve ağını (v), sorumlu müdürünün isim, soyadı ve iletişim bilgilerini en son şekliyle web sitelerinde yayınlamak ve bu bilgileri Üst Kurula iletmek zorunda. Ticaret Sicil Gazetesi'nde yayınlanmakla birlikte, medya hizmet sağlayıcılarının sahiplik yapılarına ilişkin bilgileri web sitelerinde paylaşma zorunluluğu yok.

Şeffaflık HükümleriTanım Evet Hayır NA MD
7.1 Ulusal (medya, şirket, vergi..) yasası medya şirketlerine sahiplik yapılarını web sitelerinde ya da kamuya açık kayıt/belgelerde paylaşma yükümlülüğü getiriyor mu? Bu sorunun amacı vatandaşlara, kullanıcılara ve genel olarak kamuya karşı şeffaflık sağlamaya dönük önlem amaçlı düzenlemeler var mı bakmak. X Var mı (V)
7.2 Ulusal (medya, şirket, vergi..) yasası medya şirketlerini kamu otoritelerini sahiplik yapılarındaki değişikliklerden haberdar etmekle yükümlü kılıyor mu? Bu sorunun amacı kamu otoritelerine karşı hesapvermeyi ve şeffaflığı sağlayacak önlem amaçlı düzenlemeler var mı bakmak. X
7.3 Ulusal yasada sahiplik yapısındaki her değişikliği bildirmekle ilgili bir zorunluluk hükmü var mı? Bu sorunun amacı yasanın medya sahipliğiyle ilgili doğru ve güncel bilgilerin kamuya açık oluşunu sağlayıp sağlamadığını ölçmek. Bu etkin şeffaflık için bir koşul. X
7.4 İfşa zorunluluğuna uymayanlar için yaptırım var mı? Bu sorunun amacı medya sahipliğinin şeffaflığına dair yasanın yaptırımlarla uygulanması sağlanabilir mi görmek. X Etkin Uygulama (U)
7.5 Yasal zorunluluklar kamunun hangi şirkete hangi tüzel ya da gerçek kişinin sahip olduğunu bilmesini sağlıyor mu? Bu sorunun amacı medya sahipliği yapısının şeffaflığını sağlamaya dönük yasaların etkinliğini ve medya kuruluşlarının gerçek sahiplerini ifşa etmelerini sağlayıp sağlamadığını ölçmek. Düşük Risk:
Tüm etkin sahipler kamu tarafından biliniyor
Orta Risk:
Bazı sahipler hala bilinmiyor
Yüksek Risk:
Etkin sahipler hala gizli
Total (Mean of L-e und L-I sub-indicators)

Medya Üzerinde Siyasi Kontrol ve Dağıtım Ağı Sahipliği

Bu gösterge siyasi ilişkilerle ve siyasi kontrolün medya ve dağıtım ağları üzerindeki risk faktörünü ölçmeyi amaçlıyor. Medya sahiplerinin siyasi ilişkilerine dair şeffaflık verilerini, çapraz medya pazarında izleyici payları açısından medya sahiplerinin belli bir siyasetle ilişkisinin oranını inceliyor. Ayrıca medya dağıtım ağlarının siyasi ilişkilerine göre karşılaştıkları ayrımcılığı ölçüyor.

İktidarı destekleyen medya sahiplerinin İstanbul havalimanı (Turkuvaz Medya'nın sahibi Kalyon Grubu) ve Galataport projesi (Doğuş Grubu) gibi büyük kamu projelerinin yapım haklarını elde ettiler.

Yeni Şafak gazetesinin de bağlı olduğu Albayrak Holding, son 11 yılda yaklaşık 7 milyar TL değerinde 437 kamu ihalesini kazandı.

Zeki Yeşildağ, Türk Silahlı Kuvvetleri için zırhlı personel taşıyıcı ve Emniyet Genel Müdürlüğü için TOMA üreten BMC'in sahibi Ethem Sancak'tan ES Medya'yı 2017 yılında satın aldı. ES Medya artık Türk Medya Grup (T Medya Yatırım San. Ve Tic. A.Ş.) olarak biliniyor. 

Hesaplar Türkiye'deki medya kuruluşlarının % 80’inden fazlasının sahibi iktidar partisi ile ekonomik ya da politik ilişki içinde (Bkz. Çıkarlar, Siyasi İlişkiler ve Bireysel sahiplikler).

Gazetelerin Dağıtımı:

Türkiye'deki en büyük iki dağıtım şirketi Yaysat (Demirören grubuna ait) ve Turkuvaz (Kalyon Grubu’na ait). Bu şirketlerin operasyonları denetlenmiyor ki bu durumda bastıkları ve dağıttıkları medya miktarını sorgulanabilir kılıyor.

Demirören Grubu, 31 Ekim 2018 tarihinde Yaysat'ın (Demirören Yayın Şirketi) kapatılmasına karar verdi. Kalyon Grup’a ait Turkuvaz Medya’nın yayın şirketi sektöründe tekel durumunda. 

TV ve Radyo Dağıtımı:

8 Nisan 2021 tarihinde Anayasa Mahkemesi, OHAL döneminde ‘milli güvenliğe tehdit oluşturduğu gerekçesiyle’ gazete, televizyon ve ajansların kapatılmasının önünü açan KHK maddesini iptal etti.

Radyo, televizyon ve isteğe bağlı medya hizmetlerinin denetim ve düzenlemesinden sorumlu olan Radyo Televizyon Üst Kurulu'nun ceza ve yaptırım yetkisi de bulunuyor. Temmuz 2016 darbe girişimini izleyen ilk karar dalgasıyla 16 televizyon ve 23 radyo istasyonu kapatıldı. Eylül 2016'da RTÜK 12 televizyon kanalı ile 11 radyoyu daha kapattı. Gerekçe olarak "terör örgütü üyeliği" gösterildi ama kapatılan kuruluşlar arasında her nasılsa Kürtçe çizgi film kanalı Zarok TV ile Alevi kanalı TV 10 da yer aldı. İki yıl boyunca yürürlükte olan OHAL boyunca çıkarılan KHK’lerle toplam 38 TV kapatılmıştı (RTÜK tarafından verilen 19 televizyon kanalı için ilan edilen kapatma kararı da bunlara dahil).

Digital TV dağıtımında en büyük ağlar Digitürk ve D-Smart'ın. Digiturk 2013 yılında borçları gerekçe gösterilerek Çukurova Grubu tarafından satın alındı, hemen ardından da, kamuoyuyla paylaşılmayan bir fiyata Katar merkezli beIN Medya grubuna satıldı. Digitürk, Gülen Cemaati ile AKP'nin arası 17-25 Aralık 2013'te bozulmaya başlayınca 2015 yılında Gülen grubuyla ilişkili TV kanallarını platformundan çıkardı.

DÜŞÜK (1) ORTA (2) YÜKSEK (3)
MEDYA KURULUŞLARININ POLİTİSAZYONU
8.1

Siyasetle ilişkili yapıların sahip olduğu TV medyasının payı ne kadar? %41

Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %30'dan az olan medya Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %30 ile %50 arasında olan medya Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %50'den fazla olan medya
8.2 Siyasetle ilişkili yapıların sahip olduğu radyo kanallarının payı ne kadar? %42
Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %30'dan az olan medya Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %30 ile %50 arasında olan medya Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %50'den fazla olan medya
8.3 Siyasetle ilişkili yapıların sahip olduğu gazetelerin payı ne kadar? %58
Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %30'dan az olan medya The media having 30% audience share is owned (controlled) by a specific political party, politician or political grouping, or by an owner with specific political affiliation. Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %50'den fazla olan medya
8.4 Siyasetle ilişkili yapıların sahip olduğu internet medyasının payı ne kadar? VERİ YOK
Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %30'dan az olan medya Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %30 ile %50 arasında olan medya Sahibi belli bir siyasi parti, kişi ya da kuruluşla ilişkili olan, izleyici payı %50'den fazla olan medya
MEDYA DAĞITIM AĞLARININ POLİTİZASYONU
8.5 Yazılı basın için başlıca dağıtım ağlarının tutumlarını nasıl ölçebiliriz?
Başlıca dağıtım ağları siyasetle ilşikili değil ya da ayrımcılık yapmıyor Dağıtım ağlarından en az biri siyasetle ilişkili ya da bazen ayrımcı tutum alıyor Başlıca dağıtım ağlarının tamamı siyasetle ilişkili ve sicilinde tekrar eden ayrımcı tutumlar bulunuyor.
8.6 Radyo yayıncılığındaki başlıca dağıtım ağlarının tutumlarını nasıl ölçebiliriz?
Başlıca dağıtım ağları siyasetle ilişkili değil ya da ayrımcılık yapmıyor Dağıtım ağlarından en az biri siyasetle ilişkili ya da bazen ayrımcı tutum alıyor Başlıca dağıtım ağlarının tamamı siyasetle ilişkili ve sicilinde tekrar eden ayrımcı tutumlar bulunuyor
8.7 Televizyon yayıncılığındaki başlıca dağıtım ağlarının tutumlarını nasıl ölçebiliriz?
Başlıca dağıtım ağları siyasetle ilşikili değil ya da ayrımcılık yapmıyor Dağıtım ağlarından en az biri siyasetle ilişkili ya da bazen ayrımcı tutum alıyor Başlıca dağıtım ağlarının tamamı siyasetle ilişkili ve sicilinde tekrar eden ayrımcı tutumlar bulunuyor

Albayrak Holding, son 11 yılda yaklaşık 7 milyar TL değerinde 437 ihale aldı

Medyanın Finansmanında (Siyasi) Kontrol

Her bir medya kuruluşunun ne kadar resmi ilan aldığı konusunda şeffaflık yok. Resmi ilanların dağıtımına ilişkin kurallar çok muğlak ve esnek. Dolayısıyla adil olmamakla eleştiriliyor.

Küçük ölçekli ve yerel olanlar başta olmak üzere gazetelerin en önemli gelir kaynaklarından biri Basın İlan Kurumu'nun (BİK) dağıttığı resmi ilanlar. 

BİK bilgi edinme özgürlüğü kapsamında MOM Türkiye'nin talep ettiği son 12 ay içinde gazetelere verilen ilanlarla ilgili bilgi vermeyi, "ticari sır" oldukları gerekçesiyle reddetti. Dolayısıyla resmi ilanların okur paylarıyla doğru orantılı olarak dağıtıldığını söylemek mümkün değil.

Gazete gelirlerinin önemli bir kısmı, 2018’de Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile İletişim Başkanlığı’na bağlanan Basın İlan Kurumu’nun (BİK) dağıttığı kamu duyuruları ve reklamlardan oluşuyor. Gazetelere verilen ilanlar tiraja göre belirleniyor. Bedava dağıtılan gazetelerin de tiraja dahil edildiği, ilan almak için tirajların yüksek gösterildiği yaygın olarak konuşuluyor.

Basın İlan Kurumu Genel Kurulu'nun kabul ettiği, "Resmi İlan ve Reklamlar ile Bunları Yayınlayacak Süreli Yayınlar Yönetmeliği" 5 Ekim 2016'da Resmi Gazete'de yayımlandı. Buna göre; ile Resmi ilan yayınlayan süreli yayınların içerikleri ile imtiyaz sahibi gerçek veya tüzel kişi temsilcileri, ortakların çoğunluğu ya da varsa tüzel kişi temsilcisi hakkında "Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar" ve/veya "Terörle Mücadele Kanunu" kapsamında dava açılması halinde dava sonuçlanıncaya kadar bu hak durdurulacak. Aynı suç ya da suçlardan yargılanan asgari fikir işçisi kadrosunda bulunanların ise beş gün içerisinde kadrodan çıkarılması gerekecek. Karara uymayan gazetenin resmi ilan ve reklam yayınlama hakkı durdurulacak.

DÜŞÜK (1) ORTA (2) YÜKSEK (3)
9.1 Devlet reklamları izleyici/okur paylarıyla orantılı dağıtılıyor mu? Ölçüm imkansız.
Devlet reklamları izleyici/okur paylarıyla görece doğru orantılı olarak dağıtılıyor. Devlet reklamları (izleyici/okur payı açısından) orantısız bir şekilde dağıtılıyor. Devlet reklamları sadece az sayıda belli medya kuruluşuna dağıtılıyor.
9.2 Devlet reklamlarının dağıtım kurallarını nasıl ölçeriz?
Devlet reklamları media kuruluşlarına şeffaf kurallar çerçevesinde dağıtılıyor. Devlet reklamları medya kuruluşlarına belli kurallar çerçevesinde dağıtılıyor ama bu kuralların şeffaf olup olmadığı net değil. Devlet reklamlarının medya kuruluşlarına dağıtımına ilişkin belli kurallar yok.
DEVLET REKLAMLARININ ÖNEMİ
9.3 Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı nedir?
DEĞER: Verilere ulaşılamıyor
Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %5'ten küçük Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %5-%10 arası Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %10'dan büyük
9.4 Devlet reklamlarının tüm tüm radyo reklamları içindeki oranı nedir?
DEĞER: Verilere ulaşılamıyor
Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %5'ten küçük Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %5-%10 arası Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %10'dan büyük
9.5 Devlet reklamlarının tüm gazete reklamları pazarındaki oranı nedir?
DEĞER: Verilere ulaşılamıyor
Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %5'ten küçük Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %5-%10 arası Devlet reklamlarının tüm TV reklamları içindeki oranı %10'dan büyük

Haber Ajansları Üzerindeki (Siyasi) Denetim

2020 yılında toplam 215 gazeteci ve medya çalışanının işine, iktidar çevresinden gelen baskıların yanı sıra, yayın anlaşmazlığı nedeniyle istifaya zorlanmaları gibi nedenler ya da görev aldıkları programların yayından kaldırılmasıyla son verildi. 

2016 darbe girişimde 2 bin 708 gazeteciyle sektörü ağır şekilde etkileyen işsizlik, son beş yılda toplam 3 bin 436 medya çalışanını hedef aldı. 2019’da 190, 2018’de 157, ondan önceki yıl da 166 medya çalışanı işsiz kaldı.

Anadolu Ajansı (AA) devletin hisseleri Hazine Müsteşarlığı'nın sahipliğinde kurduğu bir anonim şirkettir, yurtiçi ve dışındaki yaygın örgütlenmesiyle Türkiye'nin en büyük haber ajansıdır. Anadolu Ajansı yayıncılığı da TRT gibi her zaman iktidar yanlısı olmakla eleştirildi, eleştiriliyor. Ajans genel müdürlüğüne yapılan atamalar da genelde tartışma konusu oldu.

Gülen Hareketi ile ilişkili Cihan haber Ajansı'na hükümet 2016 Mart'ında el koydu ve Temmuz 2016'daki darbe girişimi ardından kapattı.

Kürt medyasından haber ajansı DİHA, özellikle Güneydoğu'daki çatışmalarla ilgili hükümet karşıtı haberlerinden dolayı hükümet baskısı altında. DİHA muhabirlerinden 11'i terör örgütü PKK üyeliği ve teröre destek suçlamalarıyla hapiste.

Kürt medyasından haber ajansı DİHA, özellikle Güneydoğu'daki çatışmalarla ilgili hükümet karşıtı haberlerinden dolayı hükümet baskısı altında. DİHA da darbe girişiminin ardından kapatıldı. DİHA muhabirlerinden 10’u terör örgütü PKK üyeliği ve teröre destek suçlamalarıyla hapiste.

OHAL döneminde, 668, 675 ve 677 sayılı KHK’lerle kapatılan haber ajanslarının sayısı 6’yı (Cihan Haber Ajansı, Muhabir Haber Ajansı, SEM Haber Ajansı, Dicle Haber Ajansı, Jin Haber Ajansı, Dihaber - Dicle Medya Haber Ajansı) buldu. 

DÜŞÜK (1) ORTA (2) YÜKSEK (3)
10.1 Başlıca haber ajansının pazar payı nedir?
DEĞER: Veri yok
Pazara egemen haber ajansı yok (Pazar payı %30'dan büyük olan) Bir haber ajansının pazar payı %50'den küçük %30'dan büyük ya da eşit Başlıca haber ajansınınpazar payı %50'den büyük ya da eşit.
10.2 En büyük haber ajansının siyasi ilişkisini ve/veya bağımıslığını nasıl ölçeriz? Örneklem: Ulusal düzeyde izleyici/okur payı %15'ten büyük tüm haber ajansları
Ajanslardan hiçbiri sahiplik, başlıca çalışanları ya da editoriyal politikası bakımından siyasi gruplarla ilişkili değil. Büyük haber ajanslarından en az bir tanesi sahiplik, başlıca çalışanları ya da editoriyal politikası bakımından siyasi gruplarla ilişkili Büyük ajansların çoğu sahiplik, başlıca çalışanları ya da editoriyal politikası bakımından siyasi gruplarla ilişkili.

Bu medya özgürlüğüne ağzımız açık kaldı!

  • Project by
    Bianet
  • Global Media Registry
  • Co-Funded by
    BMZ
  • Isvec Sverige
  • Heinrich Böll Stiftung